Hayatın bir çok yerinde elektrik motorları kullanılmaktadır. İnsan hayatını kolaylaştırmak için en büyük icatlardan birisi olduğu kesindir. Bu yazımızda da gemilerde bol miktarda kullanılan elektrik motorlarını inceleyerek gemi elektrik motorları nasıl çalışır konusu hakkında sizlere bilgi vermek istedim. Aslında gemide kullanılan elektrik motorları ile karada kullanılanların teknik olarak bir farkı bulunmamaktadır. Frekans farklarından dolayı belirli oranlarda devir sayılarının farklı olmasından başka gemi elektrik motoru ve kara elektrik motoru arasındaki farklar yok denilebilir.
Gemi Elektrik Motorları Tarihçesi
Elektrik motoru hakkında yapılan ilk çalışmaların 1820 yılında Danimarkalı bilim adamı Hans Christan Orsted tarafından yapıldığı bilinmektedir. Orsted, iletken geçen akımların etrafında Manyetik Alan oluştuğunu görmüştür. Bundan 1 yıl kadar sonra da 1821 yılında Michael Faraday, bu iletken alanda oluşan manyetik alanın etkisi ile elektrik akımını dönme hareketine çeviren bir cihaz yapmıştır. Manyetik Alanın tam tersini savunmasından ötürü bu cihazı yaptığı belirtilmektedir.
Faraday, civa ile doldurulmuş bir kabın tam ortasında mıknatıs olan ve iletken özelliği bulunan teli batırmış, elektrik verilen telin, manyetik alanla etkileşime girmesinden dolayı dönmeye başladığı görülmüştür. Bu deney ile birlikte, ilk elektrik motoru yapılmış oldu. Bu esnada da Nichola Tesla isimli ABDli bir mühendis de alternatif motorların çalışması için kullanılan döner manyetik alanı bulmuştur.
Elektik Motorunun Tanımını yeniden yapmak gerekirse; endüstri alanında elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştürmekte kullanılan makinelere elektrik motoru adı verilmektedir.
Gemi Elektrik Motorları Yapısı
Elektrik Motorları, mekanik enerji veren diğer makinelerle yapısal ölçekte karşılaştırıldığında gayet basit bir yapısı bulunmaktadır. İç tarafında hareketli parça olan rotor, ve onu çevreleyen sabit parça stator bulunur. Statorun iç kısmında özel oyuklar bulunur ve burada iletken teller veya bobin yer alır. Bu iletken teller indüklenme yolu ile manyetik alan oluşturarak rotorun belirli bir yönde hareket etmesine olanak sağlamaktadır.
Gemi Elektrik Motorları Çalışma Prensibi
Elektrik Motorları, stator da meydana gelen manyetik alan sayesinde rotor da bulunan iletkenlerden geçecek olan akımın ortaya çıkarmış olduğu manyetik akımının etkileşimini sağlamaktadır. Elektrik motor şirketleri tarafından yapılacak olan elektrik rotoru imalatında motorun mekanizma kısmında elektriğin meydana gelmesine olanak sağlayacak olan akım yaratmaya yarayan kablolar, mıknatıs ve güç kaynağı bulunur.
Mekanizma içinde oluşan manyetik alan var olan kablolarda hareket eden ve akım geçen kabloya kuvvet uygulaması yapar. Mekanizma içinde var olan bobin manyetik alanın oluşmasını sağlar ve dönme işlemini meydana getirir, bobinin görevi sürekli olarak dönme işlemini sağlamaktır. Motorun çalışmasını sürekli olarak dönme sağlayan bobin oluşturmaktadır.
Hayatımızın hemen hemen her alanında oldukça yaygın şekilde kullanılmakta olan elektrik motoru mutfak aspiratörünün pervane kısmını, çamaşır makine pompasını ve daha birçok aletinin çalışmasını sağlamaktadır. Bu tarz aletlerde elektrik motorlarının titreşim yapmaması lazer işaretleme uygulamalarının kullanılmasından ve hassas yörüngelerin izlenmesinden kaynaklanmaktadır.
Gelişen teknoloji sayesinde günümüzde kullanılmakta olan elektrik motorları mikro işlemciler ile donatılmıştır, bu sayede çalışması kullanıcının ihtiyaçlarına ayarlanabilmektedir.
Gemi Elektrik Motorlarının Çeşitleri
- Doğru Akım Motorları
- Alternatif Akım Motorları
olmak üzere 2 ana başlık altında incelenebilir. Bunlardan da Alternatif Akım Motorları kendi arasında
- Senkron Motorlar
- Asenkron Motorlar
olmak üzere iki grup altında incelenebilir.
Gemi Doğru Akım Elektrik Motorları
Doğru akım motorları güçlü olan, düzgün ve kesin hareketlere sahip olan bir motordur. Hızları kolay şekilde değişmekte olan motorlar çalışma esnasında kıvılcım çıkartmaktadır. Bu tarz motorlardaki en büyük sorun bir kolektörü akım ile besleyebilmek adına fırçaların kullanılması zorunluluğun olmasıdır.
Kullanılmakta olan fırçalar kolektöre sürtünme yaparak işlem gerçekleştirir, kıvılcım üretmenin yanı sıra kolektörün aşınmasına sebebiyet verir. Kıvılcım çıkmasından kaynaklı olarak doğru akım motorları kapalı olan çerçevelerin içinde bulundurulmaktadır ve bu kapalı çerçeve motorun içine nem ya da toz girmesini de engellemektedir.
Gemi Alternatif Akım Elektrik Motorları
Alternatif akım motorları kendi içlerinde senkron motorlar ve asenkron motorlar olmak üzere 2’ye ayrılmaktadır. Alternatif akım motoru kullanılacağı zaman akıllara genellikle asenkron motorlar gelir. Çünkü senkron motorlar nadiren yüksek güç gerektiren yerlerde kullanılmaktadır.
Alternatif Akım Motorlarının Çalışma Prensibi; metalden yapılmış olan kütlenin, manyetik alan etkisi ile sürüklenmesi ilkesine dayanmaktadır. Alternatif Akım Motorlarında iki parça armatür bulunur ve bunlardan ilki stator denilen sabit parça, diğeri ise rotor adı verilen hareketli parçadır. Aslında genel olarak elektrik motoru parçalarından farkı bulunmamaktadır.