Kanal İstanbul Projesi ismini ilk defa 2006 yılında dönemim başbakanı, şimdiki cumhurbaşkanımız olan Recep Tayyip Erdoğan’ın çılgın projesi olarak duymuştuk. Özellikle siyasi konuşmalarda ve ülkemizin ileriye dönük yatırımlarında her zaman dile getirilen proje ile ilgili bilmediğimiz çok şey var. Örneğin Kanal İstanbul nereye yapılacak, maliyeti ne olacak ve biz ne kazanacağız? Bu yazımda sizlere bu konuda yaptığım araştırmalarımdan edindiğim bilgileri paylaşacağım.
Kanal İstanbul Nedir?
İstanbul şehir olarak 2 yarım adadan, bir adet de doğal boğazdan oluşuyor.Akdeniz ile Karadeniz arasındaki ticareti bu boğazlardan yapma zorunluluğu bulunuyor. Boğazın iki yakasındaki yerleşim ve dünyada eşi ve benzeri olmayan bir şehir için de bu boğazlardan geçecek olan gemilerden kaynaklanması muhtemel kazalar ise göze alınamayacak derecede önemlidir.
Bu tehlikeli durumu ortadan kaldırmak için Marmara Denizi’nden Karadeniz arasına yapılacak olan yapay bir boğaz ile bu tehlikelerin azaltılıp kontrol altına alınması ve farklı avantajlar sağlanması planlanmaktadır. Dünyada buna benzer yapay kanalların örnekleri de mevcuttur. Süveyş Kanalı ve Panama Kanalı buna en güzel örneği oluşturmaktadır.
Kanal İstanbul Özellikleri Neler?
Projenin teknik özelliklerinden bahsedecek olursak;
- 275 metre genişlik,
- 25 metre derinlik,
- 45 kilometre uzunluk,
- Kanal üzerinde 6+1 köprü (Planlamada 6 adet, ama belediye talep ederse trafik rahatlaması için 1 tane daha köprü)
Yukarıda proje ile ilgili ana maddelerden bahsettik. Bir de isterseniz uygulamadaki özelliklerinden bahsedelim. Örneğin bu proje tamamlandıktan sonra, kanalın her iki yakası için yaklaşık olarak 500 bin kişilik yeni imar sahaları planlanmaktadır. Bunlar her iki yakada 250 bin kişilik 2 ayrı bölgelerde oluşturulacaktır.
Kanal İstanbul nerede kurulacak sorularına genel olarak verilen cevap ise Küçükçekmece-Başakşehir (Altıntepe, Güvercintepe ve Şahintepe Mahalleleri) ile Arnavutköy, Karaburum Köyü arasındaki alandan bahsedilmektedir.
Oluşturulacak yeni şehir yapılanmasının toplam alanı 453 milyon metrekaredir. 78 milyon metrekaresi havalimanı, 30 milyon metrekaresi kanal, 33 milyon metrekaresi Ispartakule ve Bahçeşehir, 108 milyon metrekare yol, 167 milyon metrekare imar parselleri, 37 milyon metrekarelik alan ise ortak yeşil alan olarak planlanmıştır. Yol için ayrılan alan içerisinde ayrıca 26 milyon metrekaresi ağaçlandırılmış alan ve refüj çalışması da ayrıca yapılması planlanmaktadır.
Kanal etrafına yapılması planlanan sahil yolları 50 metre genişlikte, 4+4 toplam 8 şeritli olarak yapılacak, bölgede bulunan araçların park sorununu ortadan kaldırmak için de bu yolların altlarına 150 bin araç kapasiteli otoparklar inşaa edilecektir. Bu sayede bölgeye gelecekler için ayrıca bir trafik sıkışıklığı yaşanmaması beklenmektedir.
Kanal İstanbul Projesi Önemi
Projenin neden önemli olduğu konusunu ben burada iki ana başlık altında incelemek istiyorum.
- Ekonomik Etkenler
- Çevresel Etkenler
Ekonomik Etkenler
Bilindiği üzere İstanbul Boğazı Montrö Boğazlar Sözleşmesi neticesinde uluslararası bir boğaz statüsüne getirilmiştir. Yani fiziki, coğrafi olarak her ne kadar bize ait olsa da, her türlü riskleri biz bizzat yaşasak bile, sözleşmeden kaynaklı olarak, boğazlar üzerinde hiç bir ekonomik hak iddiası elde edemiyoruz.
Sözleşmede geçen “İstanbul ve Çanakkale Boğazları’nıdan başka alternatif bir geçiş güzergahı olmadığından dolayı, bu boğazlardan geçişler ücretsiz olacaktır” maddesi gereği ücret talep edemediğimiz kendi doğal boğazlarımızın yerine yapılacak olan bu kanal ile bu madde hükmü bitirilecektir.
Sadece İstanbul Boğazı için belirtmek gerekirse ortalama olarak yılda 55000 adet gemi geçişi yapılmaktadır. Bu sayının 2023 yılına kadar 85000-100000 olması öngörülmektedir. Sadece bugünkü geçiş sayılarını dikkate alırsak yıllık kaybımız 6 milyar TL olmaktadır ve bu bizim gibi ülkeler için hayati bir miktardır. İşin ekonomik boyutu sanırım şimdi daha net olarak ortaya çıkıyor değil mi?
Çevresel Etkenler
Biliyorum. Çevresel etkenler denildiği zaman bir çok çevreci kuruluş bununla ilgili olumsuz açıklamalar yapıyor ve yapmaya da devam edeceklerdir. Kimisi Terkos’ta içme suyu kalmayacak diyor, kimisi Karadeniz’den Marmara’ya kontrolsüz su akımı olacağından dolayı suyun tuz dengesi değişecek diyor. Fakat unutulan veya kasıtlı olarak görmezden gelinen bir konu daha var.
Bugüne kadar boğazda defalarca kaza yaşadık. Maddi hasarlarla ve çevresel yıkımlara neden oldu bunlar ve şu an da hala aynı tehlike ile yüzyüzeyiz. Doğal olan İstanbul Boğazının korunması amacı ile geçişlerin bu kanaldan zorunlu kontrollü olarak yapılması, çevresel anlamda alınabilecek en güzel tedbir değil midir?
Bununla birlikte projenin özelliklerini anlattığım başlıkta da belirttiğim gibi bu proje ile şimdiye kadar yapılan en büyük yeşil alan ve ağaçlandırma projesi başlatılmış olacak. Yol ve refüjlerdeki yeşil alanları da genel yeşil alan planına eklersek toplamda projenin %42’lik alanı yeşil alanlardan oluşmaktadır. Yani neredeyse yarısı. Bu da ağaçlandırma alanında ne derece önem verilen bir proje olduğunu göstermektedir.
Kanal İstanbul Projesinin Maliyeti?
Bu kadar özellik, fayda ve detaydan sonra bu projenin maliyeti ne kadar ve bize getirisi ne olacak sorularını sormazsak olmaz. Proje başlangıçtaki hesaplamalara göre tam 10 milyar dolar, yani yaklaşık olarak 57-60 milyar TL gibi bir bütçe gerekmekte. Bu oran 80 milyar TL’ye kadar çıkabilir.
Kanaldan ortalama yıllık 6 milyar TL gibi de bir geçiş ücreti geliri olacağı varsayımına gidersek, karlı bir yatırım olarak görünebilir.
Kanal İstanbul Projesi Resmi Tanıtım
Bu yazımda sizlere proje ile ilgili bilgileri kendi araştırmalarıma dayanarak aktardım. İsterseniz projenin bir de tanıtım filmine bakarak görsel olarak da bilgimiz olsun.
Videoda kanal genişliğini 400 metre ve üzerindeki köprü sayısını 10 adet olarak vermekte. Fakat maliyet düşürülmesi ve nüfusun kontrolünün sağlanması amacı ile bazı verilerde değişiklik olduğunu da belirtmek isterim.
Proje 2011 yılında resmi olarak açıklanmıştı. Benim yazımın içeriğinde ise en son veriler esas alınarak sizlere aktarıldı. O nedenle tanıtım videosundaki bilgiler ile senin paylaştıkların farklı diye düşünmenizi de istemem doğrusu. Umarım faydalı bir yazı olmuştur.