Denizcilikte, dizel makinelerin bakımlarında ve yağ analizlerinde Total Base Number (TBN) terimini sıkça duymuşsunuzdur.Gemide yaptığınız yağ testlerinde kontrol edilecek adımlardan birisi yağ analizleridir. Peki yağ testlerinde kontrolünü gerçekleştirdiğimiz tbn testleri konusunda detaylı bir inceleme yapmış mıydınız? Arzu ederseniz yazımın devamında gemideki yağ testleri içerisindeki bu maddeyi kısaca inceleyelim.
Total Base Number (TBN) Nedir?
Bildiğiniz gibi gemi yağlama yağlarının kendine has özellikleri bulunmaktadır. Bu yağlar çalıştığı ekipmanı sadece yağlama görevi ile kalmayıp, yeri geldiği zaman daha farklı özelliklerini ortaya çıkararak makinenin ömrünü uzatmaktadır.
Yağ içerisinde bulunan ve tbn adını verdiğimiz bu değer aslında bize yağlama yağı içerisindeki alkalinite ölçüsünün gösterimidir. Daha anlaşılır olmak gerekirse, yağ içerisinde çalışmaya bağlı olarak çıkacak olan asidik ortamın makine temas yüzeylerindeki aşındırıcı etkisini yok etmeye yarayan maddelerin oranıdır.
Bildiğiniz gibi içten yanmalı makineler, gerek dizel yakıtı ile çalışsın ve gerekse benzin ile çalışsın, yanma strokları sonunda yakıtın özelliğinden, silindir yağlama yağlarının yanmasından veya kartere kaçan yanma gazlarından dolayı içlerindeki madeni yağlama yağlarında asitleşme yönünde bir değişim meydana gelir. Bu asitleşme belirli bir süre sonra metal yüzeylerinde yağ filmi oluşturup metali korumak yerine korozif bir etki ile metal malzemede korozyon, aşınmalara sebep olabilmektedir.
Gemi Yağlama Yağı Korozif Olursa Ne Olur?
Makinanın içerisinde sürekli olarak dolaşan asidik yani aşındırıcı etkisi olan korozif bir yağ olması durumunda, çalışılan yüzeylerde deformasyonlar meydana gelmektedir. Eğer uygun zamanlarda kontrolleri ve gerekli önlemleri alınmaz ise, yağ değişiminden çok daha maliyetli ekipman kayıplarına ve zaman kayıplarına yol açması mümkündür.
Aşağıdaki fotoğraflarda TBN oranı düşük yağlama yağının, gemi hareketli ekipmanlarında meydana getirdiği zararları görebilirsiniz.
Total Base Number (TBN) Testi Nasıl Yapılır?
Bu sorunla karşılaşılmak istenilmiyorsa belirlenen testlerin yapılması gerekmektedir. Peki TBN Testi nasıl yapılır? Hangi standartlar takip edilmelidir?
TBN testleri ASTM-D-2896 test metodlarına göre yapılır.
Gemilerde TBN testi yapılması ve elde edilen bulgu sonuçlarına göre yağlama yağına müdahale edilmesi, makine işletmesi açısından çok önemlidir. Doğru zamanda makine yağlama yağındaki TBN değeri düşük ise yapılması gerekenleri yaparsanız, yağlama yağının korozif etkilerini azaltıp makinenizin ömrünü uzatabilirsiniz.
Total Base Number Değeri Çok Düşük İse Ne Yapılmalıdır?
Burada değerin düşüklüğüne karar verilebilmesi için TBN normal değerleri hangi aralıkta olmalıdır sorusunun cevabının bilinmesi gerekmektedir.
Bu değer değişken olmakla beraber bir genelleme yapmak gerekirse benzinli motorların TBN değerleri 5-7 mg KOH/g
Dizel motorların TBN Değerleri 35-40 mg KOH/g değerleri arasında olabilir.
TBN değerinin düşük olmasının ne anlama geldiğini yukarıda da belirtmiştik. Buna göre düşük TBN değeri makinemizin yağlama yağının alkalinitesinin düşük olması demektir. Çünkü asitleşmeye başlayan yağlama yağımızı nötralize etmek için yağ içerisindeki baz etkisi harcanaktır. Bu da TBN değerinin düşmesine neden olacaktır.
TBN değeri çok düşük ise yapılacak şey en basit olarak makineye yeni yağ eklemek olabilir. Böylece toplamdaki alkalinite miktarını arttırıp yağın bazik özelliğini çoğaltabilirsiniz.
Bir diğer yöntem de yağ katkı maddesi kullanmak olabilir. TBN yükseltmek için genellikle Kalsiyum Sülfonat kullanılmaktadır. Bununla beraber magnezyum sülfonat da TBN değerini yükseltmek için yağ katkı maddesi olarak kullanılabilir.
Total Base Number Test Kitleri
Piyasada çok farklı firmalara ait farklı test kitleri bulunmaktadır. Bunlar genellikle bir karıştırıcı, ölçüm aleti ve çeşitli kimyasallardan oluşan bir kitten meydana gelmektedir. Aşağıda TBN Test Kitleri ile ilgili bazı görseller bulunmaktadır. Gittiğiniz veya gideceğiniz gemilerde bunlardan bir tanesi mutlaka olacaktır.
