Özellikle 4 zamanlı, sabit devirli ana makinası olan belirli tonajlı gemilerde şaft jeneratörü (shaft generator) için geminin stepnesi diyebiliriz. Veya takviye enerji kaynağı. Tipik bir bisiklet dinamosu gibi çalışan bu yedek güç jeneratörünün detaylarını anlatmaya başlayalım.
Şaft Jeneratörü Nedir?
Bildiğiniz üzere gemilerin hem limanda hem de seyirde bir enerji ihtiyacı bulunuyor ve bu enerji jeneratörlerden sağlanıyor. (Tersane periyotlarını saymıyorum) Mantık gereği, enerji üretimi sabit hızda dönen bir şaft üzerindeki dinamo ile sağlanmaktadır. Gemi seyir halindeyken de zaten geminin pervanesinin dönmesi için şaft dönüyor.
Durduk yere neden 2 farklı ekipman kullanalım ki diyen mühendisler, elektrik üretimi için seyirde ayrı bir jeneratör yerine, ana makine şaftına dinamoyu bağlayarak enerji üretimini sağlamışlar.
Yani pervane şaftından, ayrı bir makina kullanılmadan üretilen enerji için kullanılan, büyük kapasiteli güç dinamolarına verilen isimdir.
Şaft Jeneratörü Hangi Gemilerde Kullanılır?
Her gemide bu yardımcı sistem olur mu? Tabi ki de olmaz. Peki neden? Aslında normal bir dizel jeneratörünün çalışma prensibini bilen kişilerin böyle bir soru sorma ihtiyacı kalmıyor.
Bildiğiniz gibi gemilerde kullanılan elektrik gerilimi 440v ve 60Hz frekansındadır. Siz bu değerleri yakalayamadan elektrik üretemezsiniz. Bunun için de regülatörler kullanılır. Regülatörler 3-5 kademe aşağı yukarı olan değeri stabil hale getirirler. Ama sürekli değişken bir değeri kullanılır hale getiremezler. Bu nedenle sizin üreteceğiniz değerin mümkün olduğunca stabil olması gerekmektedir. Bunu da ancak sabit devir ile sağlayabilirsiniz.
Bu nedenle gemilerde bu sistemi kullanmak için sabit devirli bir makinenizin olması gerekmektedir. Kısacası CPP’li gemiler yani piç kontrollü gemiler, bunun için en uygun gemi tipleridir.
Şaft Jeneratörü Ne İşe Yarar?
Siz seyire çıktıktan ve belirli bir seyir süratine eriştikten sonra, herşey rutin olunca pervane hızı da sabitlenecek, fazla bir değişim veya dalgalanma olmayacaktır.
Bu durumda yardımcı dizel jeneratörlerinizi kullanmak yerine, zaten belirli bir hızda dönen pervane şaftınızdan üretilen atık enerjiyi değerlendirebilirsiniz. Her şey rutin olduktan sonra şaft jeneratörü ekranından voltaj değeri ve frekans değeri görülebilir.
Tek yapacağınız şey, jeneratörlerinizin üzerindeki yükü, şaft üzerine aktarmak. Yeni gemilerde tüm bu işlem tek bir butonla halledilebilmektedir.
Şaft Jeneratörü ile Gemiyi Götürmek
Evet yanlış duymadınız. Bildiğiniz gibi, şaft ve pervaneye arasına bağlı olan dinamonun dönme kuvveti ile elektrik üretiyor. Peki siz tersine işlem uygulayıp, bu sisteme elektrik vererek pervaneyi de çevirebileceğinizi biliyor musunuz? Evet aynen öyle.
Ani bir istenmeyen durum yaşandı ve ana makine arıza yaptı. Arıza giderilemiyor ve sizin de bir şekilde karaya ulaşmanız gerekiyor. İşte bu durumda geminizdeki tüm jeneratörleri devreye alıp elektrik üreterek, ürettiğiniz bu elektriği de şaft jeneratörü pony motor’a verirseniz bu sefer şaft jeneratörü elektrik üretmeyecek , üretilmiş elektrik için kendi döndürebilecek ve bağlı olduğu pervane şaftını çevirebilecek.
Şaft Jeneratörü Kullanım Modları
Yukarıda da anlatıldığı üzere sistem farklı modlar ile kullanılabilir. Bunlardan birisi elektrik üretme modu, diğeri de üretilmiş elektrik ile pervane çevirme modu. Buna back up mode adı da verilir. Standart modlar 2 isimle adlandırılmaktadır;
Power Take Off (PTO)
Elektrik üretme modu veya şaft jeneratörü modu adı da verilebilir
Power Take In (PTI)
Şaft’a verilen elektrik enerjisi ile pervane şaftını çevirip seyir yardımcısı olarak kullanılabilme modu. Buna acil durum modu veya back up mode adı da verilmektedir.